แรกแย้มเข้าเมษายนก็ต้องหนีไม่พ้น "April Fool's Day" วันแห่งการตอแหลที่ใครๆ ล้วนอำกันจ้าละหวั่น เราจึงขอฉวยโอกาสพาไปรู้จักโอเปร่าที่ว่าด้วยการโกหกกันสักนิด บอกเลยว่าไม่ใช่โอเปร่าดาษดื่นที่ไหน แต่จะชวนไปเปิดกรุโอเปร่าถูกลืมของคีตกวี Giuseppe Verdi เพราะ "การตอแหล" ในเรื่องนี้นอกจากจะออกทะเลแล้วยังนำไปสู่จุดจบผาสุขด้วย! โอเปร่าดังกล่าวก็คือ "Un giorno di regno" หรือ "กษัตริย์วันเดียว"
.
ไม่ต้องบอกก็คงเดากันได้ว่า "กษัตริย์" ที่ว่าไม่ใช่ตัวจริงแหงๆ เพราะเขาเป็นแค่ทหารม้าที่ถูกสั่งให้เฟคเป็นกษัตริย์ และผู้ออกคำสั่งก็หาใช่ใครอื่นนอกจาก “Stanislao แห่งโปแลนด์” กษัตริย์ตัวจริง! แต่ระดับประมุขจะเล่นแผลงๆ ไปทำไม?
.
Stanislao ถูกยึดอำนาจในโปแลนด์ทำให้เขาต้องลี้ภัยมาปักหลักที่ฝรั่งเศส ความวายป่วงในโอเปร่าเริ่มขึ้นเมื่อ "การตอแหล" เป็นส่วนสำคัญของ "เกมการเมือง" Stanislao มอบหมายให้ทหารม้า Belfiore สวมรอยเป็นกษัตริย์ ณ ฝรั่งเศสระหว่างที่ "Stanislao ตัวจริง" แอบยกทัพไปทวงบัลลังก์คืนที่โปแลนด์ ถึงแม้ "Un giorno di regno" จะเป็นโอเปร่าตลกแต่ก็พอมีเค้าจากประวัติศาสตร์ช่วงศตวรรษที่ 18 อยู่บ้าง
.
ว่าแต่โอเปร่าจะขาดเรื่องรักๆ ใคร่ๆ ไปได้ยังไง? “พระราชกรณียกิจ” ประเดิม "กษัตริย์กำมะลอ" อย่าง Belfiore คือการเป็นแขกร่วมงานแต่งงาน 2 คู่ ที่ปราสาทของท่านบารอน แต่งานแต่งงานที่บารอนจัดดันกระทบใจ Belfiore เข้างอย่างจัง เพราะหนึ่งในคนที่จะแต่งงานคือถ่านไฟเก่าของเขาที่ไม่เคยจางหาย! ส่วนอีกคู่คือลูกสาวบารอนเองที่ถูกจับให้แต่งกับขุนคลังที่เธอไม่ได้รัก…เพราะเธอแอบมีแฟนเป็นหลานชายขุนคลังอยู่แล้ว
.
กระนั้น Belfiore ไม่กล้าขัดพระบรมราชโองการจำใจแกล้งไม่รู้จักแฟนเก่าทั้งที่เธอจับโป๊ะเขาได้แล้ว และใจจริงแฟนเก่าก็พร้อมจะเทงานแต่งเพราะเธอเองก็ยังรัก Belfiore ขอเพียงแค่เขาเลิกตอแหลเป็นกษัตริย์! แต่ Belfiore ก็ไม่ยอมนอกบทเสมือนมาสาย "Method Acting" ไม่มีผิด! แถมในคราบ "กษัตริย์" ยังใช้อำนาจได้ชาญฉลาด ในเมื่อเหล่าขุนนางต่างหวังพึ่งใบบุญกษัตริย์โปแลนด์ "Belfiore การละคร" ก็จัดให้ สวมบทกษัตริย์ติดดิน ออกปากให้ทุกคนปฏิบัติกับตนเยี่ยงสามัญชน สร้างความปีติให้ขุนนางและคนรับใช้ถ้วนหน้า! Belfiore ออกอุบายก้าวก่ายในฐานะพระเจ้าอยู่หัว เสนอหญิงอื่นให้ขุนคลังแทนที่ลูกสาวบารอนเพื่อช่วยให้เธอเป็นอิสระและพร้อมแต่งงานกับหวานใจ แถมยังจัดการธุระเงินทองกับทั้งบารอนและขุนคลังได้แนบเนียนอีกด้วย จะมีก็เสียแต่งานแต่งของแฟนเก่าตนเองที่ทำได้เพียงชะลอไปพลางๆ จนนาทีสุดท้าย เสมือนแต้มบุญ Belfiore พร้อมแลกพอดี...สาส์นจาก "กษัตริย์ตัวจริง" เดินทางมาถึงปราสาทประกาศให้ Belfiore "เลิกตอแหลได้" เพราะ Stanislao ชิงบัลลังก์ได้สำเร็จแล้ว Belfiore จึงขอแฟนเก่าแต่งงานตรงนั้น!
.
เรื่องตลบตะแลงเช่นนี้เป็นขนบโอเปร่าตลกที่ผู้ชมคุ้นชินดี แต่โอเปร่าตลกเรื่องแรกของ Verdi ชิ้นนี้กลับล้มไม่เป็นท่าเมื่อแสดงรอบปฐมทัศน์ที่มิลานปี 1840 ทำให้การแสดงอีกสี่รอบที่เหลือถูกยกเลิกไป สร้างแผลใจให้ Verdi ที่ยังหนุ่มแน่น ณ ขณะนั้นจนเกือบวางมือจากวงการไปถาวร กว่าเขาจะกล้าจับปากกาเขียนโอเปร่าตลกอีกครั้งก็ร่วม 50 ปีให้หลัง! ชีวิต Verdi กลับเล่นตลกกับเขาเสียเองขณะประพันธ์ "Un giorno di regno" ก่อนโอเปร่าจะเปิดม่านได้สามเดือนภรรยาเขาก็ชิงเสียชีวิต ไม่นับที่เขาเสียลูกทั้งสองคนไปราวสองปีก่อนหน้านั้นด้วย! หลายคนเห็นว่ามรสุมชีวิต Verdi เป็นเหตุให้งานออกมาเป็นหายนะ บ้างมองว่าเป็นเพราะฝีไม้ Verdi ไม่อาจสู้งานตลกของคีตกวีรุ่นเก๋าอย่าง Gioachino Rossini ได้ แต่ก็น่าขันที่ห้าปีหลังรอบปฐมทัศน์อันฉาวโฉ่ "Un giorno di regno" ได้จัดแสดงอีกครั้งที่เวนิสภายใต้ชื่อแปลงใหม่ว่า "Il finto Stanislao" หรือ "Stanislao กำมะลอ" ปรากฏว่าครั้งนี้ประสบความสำเร็จล้นหลาม ตามมาด้วยการแสดงต่ออีกหลายหัวเมืองภายใต้ชื่อใหม่นี้
.
บางทีการย้อมแมวแผลงชื่ออาจมีผลกับทัศนะผู้ชมก็เป็นได้ เช่นเดียวกับ Belfiore ในคราบกษัตริย์ติดดินที่อาจนำความพอใจมาให้ขุนนางมากกว่า "กษัตริย์ตัวจริง"” ด้วยซ้ำ! ทั้งนี้ เคยมีรายงานว่าในปี 1890 หลายสิบปีหลังรอบปฐมทัศน์อันล้มเหลว Raffaele Ferlotti บาริโทนผู้รับบท “กษัตริย์ปลอม” เป็นคนแรกเขียนจดหมายเล่า “กอสซิปหลังฉาก” เอาไว้ โดยเผยว่าสาเหตุของหายนะที่แท้จริงมาจาก “การผิดใจกันที่ไม่แปลกใหม่ในหมู่ศิลปิน” เป็นนัยหมายถึงการชิงดีชิงเด่นกันของดีว่าสาวที่รับบทแฟนเก่าและลูกสาวบารอนนั่นเอง ความจริงจะเป็นที่เนื้องานหรือที่นักร้อง เราคงต้องลองไปพิสูจน์ดูเองว่า "Un giorno di regno" คือเพชรเม็ดงามหรือแค่แบบฝึกหัดสู่ความยิ่งใหญ่ของ Verdi กันแน่… ไม่ต้องกลัวหายากครับเพราะปัจจุบันเรื่องนี้สามารถหาชมหาฟังได้ในหลายแพลตฟอร์มแล้ว แต่น่าตลกที่ชื่อ "Stanislao กำมะลอ" กลับเป็นชื่อที่เสื่อมความนิยมไปในปัจจุบัน
.
ฟังบันทึกเสียงการแสดงจาก Festival Verdi ปี 2010 : https://open.spotify.com/album/6cZSiWNQoki3Gc30TmfcDN...
.
เรื่อง : ธาริน ปริญญาคณิต
.
Comentários