Foley Artist ตัวละครลับผู้อยู่เบื้องหลังอรรถรสจากเสียงประกอบ

กระดูกหักดังกร๊อบ นกกระพือปีกดังพึ่บพั่บ พุ่มไม้ไหวดังสวบสาบ … ที่ผ่านมาเราอาจนึกว่าทั้งหมดนี้เป็นเสียงที่สามารถ ‘แกล้งๆ’ อัดติดมาด้วยระหว่างการถ่ายทำ หารู้ไม่ว่าน้อยครั้งมากที่เสียงที่เราได้ยินจากหนัง จะมีที่มาเป็นภาพที่ตาเราเห็นตอนดู 👀👂

.

ความจริงแล้ว ที่เราได้สะดุ้งตกใจ jumpscare และได้ซาบซึ้งไปกับสุ้มเสียงแห่งธรรมชาติที่ปรากฏตามสารพัดสื่อโสตทัศน์ ก็ต้องขอบคุณที่โลกนี้มีอาชีพ ‘Foley Artist’ อยู่ต่างหาก!

.

Foley Artist คือชื่อเรียกอาชีพของคนผลิตเสียงประกอบระหว่างที่ภาพยนตร์อยู่ในขั้น post-production ข้าวของเครื่องใช้ในชีวิตประจำวันที่พวกเขานำมาใช้ perform เป็นเสียงสร้างบรรยากาศให้เข้ากับภาพนั้น มีตั้งแต่หัวกะหล่ำปลี เนื้อสัตว์ สมุดโทรศัพท์ ถุงพลาสติก ไฟแช็ก กะลามะพร้าว ไปจนถึงถุงยางอนามัย!

.

แม้ที่ผ่านมาพวกเขาเหล่านี้จะไม่เคยมีชื่อเสียงเท่าผู้กำกับหรือนักแสดง แต่ถ้าขาดงานศิลป์แขนงนี้ไป โลกภาพยนตร์คงเงียบเหงาไร้อารมณ์ขึ้นถนัดตา คอลัมน์ ‘เปิดโปร’ ประจำเดือนนี้จึงขอพาทุกคนไปรู้จักกับหนึ่งในสายอาชีพที่ปิดทองหลังพระสุดๆ อย่างศิลปินโฟลีย์

.

อาชีพนี้มีชื่อเรียกอีกชื่อหนึ่งในภาษาทางการว่า ‘นักออกแบบเสียง’ (sound design artist) ศิลปินแขนงนี้ที่มีชื่อเสียงในวงการเบื้องหลังของไทยเราเองก็มีเช่นกัน เช่น ‘น้าแหน-ธนศักดิ์ จุฬเกตุ’ (ผลงานล่าสุดคือภาพยนตร์ ซองแดงแต่งผี) หรือ ‘บิ๊ก-ศุภวิชญ์ โพธิ์วิจิตร’ แห่ง Kantana Sound Studio

.

คำว่า Foley ที่เรียกกันติดปากนั้น มีที่มาจากนักออกแบบเสียงชาวอเมริกันในตำนาน Jack Foley ซึ่งเป็นมืออาชีพในวงการภาพยนตร์คนแรกๆ ที่หันมาใช้วิธีผลิตเสียงแปลกใหม่ในการผลิตเสียงให้ออกมาสอดคล้องกับภาพ ผลงานน่าจดจำของโฟลีย์ ได้แก่ The Phantom of the Opera (1925), Dracula (1931) รวมถึง Spartacus (1960) หนังอิงประวัติศาสตร์ฝีไม้ลายมือ Stanley Kubrick ผู้กำกับชั้นครู

.

หากพิจารณาจากประวัติศาสตร์ ความจำเป็นที่จะต้องมีอาชีพนี้เองก็เริ่มมาในยุคที่ Jack Foley เริ่มแอ็กทีฟในวงการนี่แหละ เนื่องจากหลังเทรนด์หนังเงียบเริ่มเปลี่ยนไปเป็นหนังที่มีบทพูด ตอนฉายในภาษาต้นทางน่ะยังไม่เท่าไรนะ แต่พอต้องตัดเสียงหนังให้เงียบเพื่อพากย์ทับในภาษาอื่นๆ เนี่ยสิ เสียงอะไรมากมายดันหายไประหว่างทาง งานอัดเสียงเอฟเฟกต์เลยต้องมา และฝ่ายเสียงของหนังแต่ละเรื่องก็มีเทคนิคที่แตกต่างกันไป รวมถึงตัว Foley เองที่ไม่ได้ออกไปอัดเสียงจริงภาคสนามตลอด แต่ใช้เสียงของใกล้ตัวที่เราไม่คาดคิดผสมเข้าไปด้วย

.

ภายหลังชื่อของเขาซึ่งบุกเบิกงานเสียงลักษณะนี้ จึงถูกนำมาใช้เรียกทั้งอาชีพและศิลปะการทำงานกับเสียงในภาพยนตร์ งานเสียงโฟลีย์ถูกใส่เข้าไปในภาพยนตร์ด้วยจุดประสงค์หลากหลายประการ ทั้งส่งเสริมให้งานเสียงเดิมที่อัดมาระหว่างถ่ายทำในสถานที่จริงโดดเด่นขึ้น หรือไม่ก็แทนที่เสียงนั้นๆ ในบางฉากไปเลยเพื่ออรรถรส

.

งานเสียงของภาพยนตร์ส่วนมากจะใช้ทั้งโฟลีย์และบันทึกเสียงสนาม (field recording) ปะปนกัน โดย Foley Artist นี่แหละคือผู้ที่จะมาปรับแต่งสัดส่วนระหว่างสองอย่างนี้ให้เกิดเอฟเฟกต์ที่เหมาะสมกับภาพยนตร์ขึ้น จุดมุ่งหมายคือผู้ชมจะต้องดูหนังแล้วรู้สึกเชื่อจริงๆ ว่าเสียงเหล่านี้เกิดจากภาพที่ตาของพวกเขาเห็น ไม่ได้มาจากการอัดเสียงทับทีหลัง

.

ฉะนั้น การที่ผู้ชมคนธรรมดาอย่างเราๆ ฟังไม่ออกเลยว่า เสียงในฉากไหนเกิดจากฝีมือของ Foley Artist บ้าง เสียงไหนถ่ายได้จากสถานที่จริงบ้าง อาจเป็นคำชมที่ Foley Artist ซึ่งทำงานเงียบๆ อยู่เบื้องหลังอยากได้ยินที่สุดก็เป็นได้ เพราะนั่นหมายถึงงานเสียงฝีมือพวกเขาได้ทำหน้าที่ของมันอย่างสมบูรณ์แล้ว

.

ขั้นตอนการทำงานเสียงโฟลีย์ โดยทั่วไปมักเริ่มจากรีวิวฟุตเทจจากการถ่ายทำทั้งหมด แล้ววิเคราะห์ว่าจะส่วนไหนต้องสร้างเสียงขึ้นมาใหม่บ้าง ส่วนไหนใช้เสียงจริงจากการถ่ายทำเป็นหลักก็พอ จากนั้นพวกเขาก็จะเสาะหาวัสดุอุปกรณ์สร้างเสียงมาทดลอง เพื่อให้แน่ใจว่าเป็นเสียงที่สมจริงและเหมาะกับภาพ

.

จากนั้นก็มาถึงขั้นตอนท้าทายคือการอัดเสียงออกมาให้ตรงกับสถานการณ์และจังหวะการเคลื่อนไหวของภาพที่เห็นในฟุตเทจ คล้ายกับการที่นักพากย์จะต้องปรับบทและงับคำให้ตรงกับรูปปาก จำนวนพยางค์ และจังหวะที่ตัวละครพูดนั่นเอง

.

แม้ปัจจุบัน เราจะมีเสียงซาวด์เอฟเฟกต์สต็อกไว้ให้ดาวน์โหลดมาใช้ได้ ทั้งที่ฟรีและต้องจ่ายเงินซื้อ (ส่วนหนึ่งก็มาจาก Foley Artist นี่แหละที่ทำขาย) จึงไม่ใช่ทุกกองจะมี Foley Artist อยู่ในทีมเพื่อสร้างเอฟเฟกต์เฉพาะตัวขึ้นมาฉากต่อฉาก แต่ความแตกต่างระหว่างเสียงที่ซื้อมาใช้กับเสียงที่ทำขึ้นใหม่ ก็คือความแนบเนียนพอดีกันของภาพกับเสียงซึ่งทำไม่ได้ง่ายๆ นี่แหละ

.

ส่วนคราวหน้า The Showhopper จะมีสายอาชีพแปลกใหม่อะไรในวงการบันเทิง มาแลกเปลี่ยนกับเหล่าชาวเพจอีก อย่าลืมติดตามคอลัมน์ ‘เปิดโปร’ ของพวกเราด้วยน้า~

.

เรื่อง: Bloomsbury Girl

.

#TheShowhopper #เปิดโปร #FoleyArtist #อาชีพ #ศิลปิน #หนัง #ซีรีส์ #เพลง #งานโปรดักชัน